حمام های نمک کربوراسیون

 
   سمانتاسيون یا کربوراسیون در صنعت عمليات حرارتي به معناي نفوذ كربن اتمي به سطح فولاد به منظور افزايش سختي سطحي مي‌باشد. علت انجام اين فرآيند دستيابي به قطعاتي است كه داراي سطحي سخت بوده و در عين حال از چقرمگي خوبي برخوردار باشند. در اين گروه حمامها، سيانيد عامل تأمين كربن اتمي است و به كمك انواع فعال كننده‌ها ميزان سيانيد به حداقل رسيده است. حضور فعال كننده‌ها باعث افزايش عمق نفوذ كربن در زمان كوتاه مي‌شود. اين  امر موجب گرديده است كه اين گروه حمامها از نظر اقتصادي در موقعيت برتري قرار گيرند.

 

کاربرد
دماي كار  (˚C)
كدحمام نام حمام
نمك دو جزيي پليمري جهت كربن‌دهي با 0.8 درصد كربن در سطح و عمق ‌نفوذ بالا در زمان كوتاه 850-950 A

 CM800A

CM800

 

نمك سه‌جزيي با پليمر مجزا جهت كربن‌دهي با 0.8 درصد كربن در سطح و عمق ‌نفوذ بالا در زمان كوتاه  

850-950 B

 CM80A

CM80A

HAJ

نمك دو جزيي پليمري جهت كربن‌دهي با 1.1 درصد كربن در سطح و عمق ‌نفوذ بالا در زمان كوتاه

850-950 C

 CM1100A

CM1100

نمك سه‌جزيي با پليمر مجزا جهت‌ كربن‌دهي با 1.1 درصد كربن درسطح و عمق ‌نفوذ بالا در زمان كوتاه

850-950 D

CM110A

CM110

HAJ


نمك غيرپليمري جهت كربن‌دهي با عمق نفوذ بالا در زمان ‌كوتاه 

800-950 E

 HRP540

N3\N5

‌تشكيل لايه‌كربوره سطحي و يا كربونيتراته تا 0.3 میلیمتر 750-950  F

HRP540

N3


 

   از نظر اقتصادي بهترين دما براي انجام سمانتاسيون ˚930 است. جهت افزايش بازدهي، تيتراسيون حمام در فواصل زماني معين ضروري است.
   با توجه به اينكه درصد KCN حمام هيچگاه بيشتر از 13 درصد نمي‌شود، مي‌توان كليه قطعات سمانته‌شده را درحمامTM140مارتمپركرد. علت انجام مارتمپر، كاهش‌تركها و تنشهاي داخلي حين آبدهي و ايجاد لايه اكسيدي سياه‌رنگ مقاوم به خوردگي‌مي‌باشد. به علت نفوذ مناسب‌كربن در حمامهاي اين گروه، سختي سطح قطعات ضمن مارتمپر كردن، كاهش محسوسي نمي‌يابد. جدول بعد، ارتباط دما، زمان و نوع حمام را با عمق نفوذ بيان مي‌كند. لازم به ذكر است منظور از عمق نفوذ، فاصله‌اي از سطح فولاد است كه در اثر كربن‌دهي، درصد كربن آن حداقل به 0.3درصد رسيده باشد. اين‌جدول، ميانگين عمق‌نفوذ براي فولادهاي مختلف را نشان مي‌دهد.


جدول ميانگين عمق نفوذ برحسب (mm) در حمامهاي مختلف سمانته با دماها و زمانهاي متفاوت كربن‌دهي

   

زمان

(ساعت)     دماي كار
كد نام
8 6 4 2

 1

0.5  (˚C) حمام حمام

0.8

 

1

 

1.3

 

1.4

0.65

 

0.9

 

1

 

1.2

 0.45

 

0.7

 

0.8

 

0.95

 0.25

 

0.45

 

0.55

 

0.65

 0.15

 

0.3

 

0.4

 

0.5

 0.05

 

0.1

 

0.2

 

0.25

860

 

900

 

930

 

950

A

 

یا

 

C

 CM800A

CM800

یا

CM80A

CM80

HAJ

                 
                 

0.8

 

1.1

 

1.6

 

1.9

0.7

 

1

 

1.4

 

1.65

 0.5

 

0.8

 

1.15

 

1.35

 0.3

 

0.5

 

0.7

 

0.9

 0.2

 

0.35

 

0.5

 

0.65

 0.1

 

0.15

 

0.3

 

0.4

860

 

900

 

930

 

950

A

 

یا

 

C

 CM800A

CM800

یا

CM80A

CM80

HAJ

                 
                 

0.7

 

1

 

1.6

 

2

0.6

 

0.85

 

1.4

 

1.65

 0.5

 

0.65

 

1.15

 

1.4

 0.25

 

0.4

 

0.7

 

1.1

 0.15

 

0.3

 

0.5

 

0.8

 0.1

 

0.15

 

0.3

 

0.45

850

 

900

 

930

 

980

E

 HRP540 

N3\N5

                 
                 

0.5

 

0.65

 

1

0.45

 

0.6

 

0.9

 0.4

 

0.5

 

0.8

 0.3

 

0.35

 

0.6

 0.2

 

0.25

 

0.4

 0.1

 

0.15

 

0.25

850

 

900

 

930

F

 HRP540 

N3

 


همچنين نمودار ذیل بيانگر رابطه دما و زمان با عمق نفوذ در حمام A يا C است. منظور از عمق نفوذ همان تعريف فوق است.

تأثیر دما و زمان بر عمق نفوذ کربن

 

درصد انباشت کربن در سطح در عمق نفوذ

 

   در ميان حمامهاي ذكرشده تنها درحمام HRP540\N3(حمامF)، عمق نفوذ پايين است. حمام HRP540\N5\N3(حمامE)، حمامي غيرپليمري با عمق نفوذ بالا است. تفاوت اين   حمام با حمامهاي CM در آن است كه در اين حمام امكان ايجاد نمك دورريز وجود دارد. در حمامهاي CM به علت استفاده از مواد پليمري، نمك اضافي ازحمام خارج نمي‌شود. به طور كلي حمامهاي CM به دو دسته دوجزيي وسه‌جزيي تقسيم مي‌شوند. در حمامهاي سه‌جزيي، دو جزء غير پليمري و يك جزء پليمري وجود دارد. اما در حمامهاي دوجزيي هر دو جزء پليمري مي‌باشند. حمامهاي دو جزيي به علت سهولت استفاده، توصيه مي‌شوند. مقدار درصد كربن در سطح فولاد در حمامهاي CM كنترل‌شده است. بنابر نوع حمام ممكن است درصد كربن در سطح فولاد به 0.8 و يا 1.1 درصد برسد. معمولاً حمامهايي كه 0.8 درصد كربن به سطح مي‌دهند، براي سمانتاسيون فولادهاي آلياژي وحمامهايي كه 1.1 درصد كربن در سطح ايجاد مي‌كنند، جهت سمانتاسيون فولادهاي غيرآلياژي استفاده مي‌شوند.

 

 

 

  رابطه سختی با درصدکربن سطح و سرعت سردکردن

نكته مهمي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه بايد بين عمق نفوذ كربن و عمق سختي تفاوت گذاشت. تفاوت عمق سختي با عمق نفوذ اين است كه در عمق سختي علاوه‌بر عمق نفوذ كربن، عوامل تشكيل مارتنزيت نيز نقش دارند. به طور مثال در يك فولاد سمانته‌شده تا عمق يك ميليمتر، ممكن است به علت سردشدن در هوا عمق سختي نداشته باشيم. عمق سختي فاصله‌اي از سطح است كه در آنجا 50درصد مارتنزيت تشكيل شده باشد. شكل روبرو اين امر را تبيين مي‌كند. همچنين ممكن است با درصد كربن كمتر در سطح، بنابر عوامل مختلف از جمله سرعت سردكردن، سختي بيشتري به‌وجود بيايد.
ذكر اين نكته ضروري است كه عمق سختي برخلاف عمق نفوذ محدود به سختكاري سطحي نيست.